Yeniköy Parkı Gözlemleri (20 Haziran)

Yeniköy forumunda yaşananları anlamaya çalışmak…

Faşistlerin saldırısı diye kestirip atmak kolay. Abbasağa’da veya başka mahalle forumunda olmadı neden Yeniköy’de oldu diye sormak ve yereli iyice anlamak gerektiğini düşünüyorum… İnsanların kışkırtılması gibi büyük ölçekteki genel nedenleri hepimiz biliyoruz ancak mahalle ölçeğindeki nedenleri anlayabilirsek ancak o zaman belki bir çıkış yolu görebiliyorum. Her mahallenin durumu birbirine benzemiyor; Beşiktaş halkı Gezi Parkı olaylarını yakından yaşadı, Kadıköy veya Cihangir veya Şişli halkından Gezi parkına muhtemelen ciddi katılım ve destek oldu. Ancak diğer mahallelerin durumu farklı olabilir.

Yeniköy parkındaki forumun tüm Sarıyer bölgesine açık olduğunu gördüğümde çok sevinmiştim, Yeniköy mahallesinde oturmasam da epey yakınımda olduğu için ve bulunduğum mahallede bir forum olmadığı için… İlk olarak 19 Haziran akşamı gittiğimde forumdakilerin belki yarısı Yeniköy mahallesindendi, yarısı da değildi; çevre mahallelerden gelen kişiler vardı; Emirgan, İstinye, Tarabya, Büyükdere… Mahalleliler hariç kimse birbirini tanımıyordu, mahallelilerin birbirini ne kadar tanıdığını bilemiyorum. İsteyen herkes söz alıyordu, mahalleliler konuşurken konu arada Yeniköy Parkına yapılması istenen cami projesine geliyordu. Bende bir kafa karışıklığı olmuştu; bu forum hem bir mahalle forumuydu, hem de değildi. Çok önemsemedim, ancak bu konuya netlik getirmeyi önerdim. Yeniköy forumu mu, yoksa Sarıyer forumu mu? Ki Sarıyer oldukça büyük bir ilçe, ve merkezi Yeniköy değil. Yeniköy nispeten küçük bir mahalle, merkezi bir yerde de değil.

Ertesi gün yani 20sinde gittiğimde, forum daha başlamadan mahallenin gençlerinden birkaç kişi yaklaştı, aralarından biri ilk başta “camiyi neden istemiyorsunuz” diye konuşmaya başladı, herkesin ayakta olduğu ve hep bir ağızdan kendi aralarında konuştuğu ortam bir süre devam etti, o sırada bahsi geçen caminin eskiden Yeniköy Parkında bulunan ve 1958’de Adnan Menderes döneminde yol genişletme nedeniyle yıkılmış olan tarihi bir cami olduğunu öğrendik. Beraber oturalım konuşalım dediğimizde “burada yapmayın bunu (forumu), burada olmaz” dedi, “gel birlikte konuşalım” “burada olmaz bir salon tutalım orada konuşalım”... Özellikle samimi olduğunu, endişesini dile getirmeye çalıştığını düşündüğüm için konuşmaya davet ettim, başka kişiler de çağrıda bulundu gelin birlikte oturup konuşalım dediysek de fayda etmedi. Bence bu durup düşünmemiz gereken konulardan biri bu; kapsayıcı olmak ayaküstü “gelin beraber konuşalım” demekle olmuyor sanırım… Önyargılı olabilir, belki mahalle baskısı vardır, arkadaşlarından ayrı davranmak istemez, foruma katılmaları o kadar kolay değildir, özellikle yılların birikimi bir “ötekileştirme” varsa… Sonuçta bir mahalle forumuna mahallelinin bir kısmı karşıydı ve önyargılıydı… Neden burada olmaz diye sorduğumda “bakın görüyor musunuz, insanlar tartışıyor, tatsızlıklar oluyor, daha da fazlası olabilir, ben huzurum bozulsun istemiyorum mahallemde” diye cevapladı. Yaşlı bir teyze hemen atladı ve ateşli bir şekilde tehdit ettiğini söyledi, oysa ben hiç o şekilde algılamamıştım ve muhatabı olan genç de bu itham karşısında sinirlendi. “Burası Gezi parkı gibi mi olsun istiyorsunuz” dedi… Sanırım Gezi parkına Topçu kışlasının tarihi ihya etme iddiasıyla yapılmak istenmesi ile Yeniköy Parkına tarihi caminin yapılmak istenmesi arasında bir bağ kurmuşlardı, oradaki kişileri de cami yapılmasın diye parka gelen kişiler olarak görüyorlardı (üstelik bir kısmı da mahalleli değil, yani dış mihrak!), gidin herkes kendi mahallesinde toplansın diyorlardı. Sonra olanlardan anladığım kadarıyla zaten mahallede parka cami yapılması nedeniyle iyi kötü idare edilen bir gerilim varmış; imza toplanmış vb. Gezi olayları ile daha da alevlenmiş bu durum; tencere tava eylemine katılanlara karşı olanlar, balkonuna bayrak asanlara karışanlar vb mahallede bir huzursuzluk varmış… Forum bir süre devam etti. Meğer aramızda mahallenin muhtarı da bulunuyormuş! Kolaylaştırıcı da aralarında olmak üzere mahalleli olmayanlar olarak farkında değildik muhtarın orada olduğunun. Mahallelilerden birisi muhtarımız da burada diyerek onu da konuşmasına dâhil edince varlığını fark eden moderatör sözü muhtara verdi. Muhtar caminin tarihinden bahsetti, ağaçların kesilmeyeceğinden vb. Bir anda forumda bulunan mahalleliler de söz aldı ve forumda olmasını istemediğimiz tarzda birbirini dinlemeden karşılıklı konuşmalar, gerginlik, ses tonunda yükselmeler; muhtardan çok hoşlanmayan mahalleliler de vardı aralarında… Ne yazık ki muhtarın konuşması başta daha makul bir çizgideyken olay karşılıklı konuşmaya dönüşünce “camiyi neden istemiyorsunuz, sekiz tane kilise var, onların çanı da yasaklansın madem çocuklarınız uyuyamıyorsa vb” şeklinde devam etti ve tansiyon giderek yükseldi. Bu arada ben dâhil mahalleli olmayanlar camiden biraz önce haberdar olmuşlardı; orada camiye karşı olmak için toplanılmadığını bir türlü anlatamıyorduk; her kafadan bir ses çıkıyordu, mahallelilerin bir kısmı caminin yapılmasına gerçekten karşı çıkıyordu ve dertlerinin cami olmadığını, herhangi bir bina yapılmaması, parkın korunması olduğunu anlatmaya çalışıyordu; ancak maalesef taraflar baştan belliydi ve karşılıklı olarak birbirini anlamaya açık bir ortam yoktu.

Muhtar konuşmadan önce miydi sonra mı hatırlamıyorum; foruma katılan mahallelilerden biri foruma ertesi gün taş ve sopayla gelineceğine dair duyum aldığını aktardı… Muhtarın bulunduğu tarafta forumu dinleyen mahalleli gençleri görüyordum, baştan beri gelip bir süre dinleyenler, gidip gelenler oluyordu, bir süre sonra ortam gerilince sayıları arttı. Söz almak isteyen herkes konuşmuştu, toparlanıyorduk ki yoldan bayraklarla kornalarla arabalar, motosikletliler geçmeye başladı, birden herkes tedirgin oldu biraz önceki uyarıyı hatırlayarak; hadi gidiyoruz diye hareketlendi insanlar, kalabalıktan birileri sakin olun sadece asker uğurluyorlar dediğinde ayağa kalkmıştı herkes (olayla ilgili okuduğum bazı yazılarda bu araçlı kişilerin de saldırıyla alakalı olduğu yazıyordu ki alakası yoktu)… Tüm bunlar olup biterken o mahalleden olmayan bir kişi olarak bir anda olayların dışında izleyici olarak buldum kendimi. Muhtar son derece rahatsızlık verici ifadeler kullanmaya başladı, siz bu mahalleden değilsiniz Ermenilerin peşine takılıp gelmişsiniz vb… Sürekli bir “camiye karşı olma” lafı dolaşıyor; birçok kişi bizim orada camiye karşı gelmek amacıyla bulunmadığımızı söylese de nafile; öte yandan bir kısım Yeniköy’lü cami konusunu ateşli bir şekilde tartışırken belki bu söylediklerimiz hiç algılanmıyor… Empati kurmaya çalıştım; “bir mahalle forumunda, mahallenin tamamını temsil etmeyen bir grup mahalleliyle birlikte başka mahallelerden gelen insanlar birlik olmuş camiye karşı çıkıyor”… Muhtar dışında hepsi oldukça genç çocuklar; belli ki forumdan önce gaza gelmişler; foruma gelenlerin kim olduğu, niyetlerinin ne olduğu hakkında önyargıları var… Ne kadar ötekileştirmemekten bahsetsek de forumdaki her katılımcı aynı şeyi anlamıyor, aynı şekilde davranmıyor; saygı ortamı bulunmuyordu. Daha forum başlamadan aralarında esnafın bulunduğu bu gençlerin gelip söyledikleri şeyleri duyunca Yeniköy parkı forumunun onların katılımı olmadan sürdürülebilir olmasının mümkün olmadığını anlamıştım ve birçok forum katılımcısı aynı şeyi ifade etmiştik; ancak herkesin aynı fikirde olduğundan emin değilim…

Ne yazık ki çok süratli bir şekilde endişelerimizde haklı çıktık. İnsanlar karmakarışık ayakta duruyor, karşılıklı konuşmalar ve giderek ses tonları yükseliyor, gerilim tırmanıyordu. Olayların ne kadar planlı, ne kadar gerilimin tırmanmasıyla spontan geliştiğini kestirmek bence mümkün değil. Orada huzursuzluk vermek, forumlara devam edilmemesi için gözdağı vermek için bulunuyor olabilirlerdi, tansiyon arttıkça kendilerini alıkoyacakları bir ortam kalmamıştı zaten; her şey çanak tutuyordu şiddete ve anlayışsızlığa. Açıkçası forum katılımcılarının da birçok söylediğini, tavrını rahatsız edici ve oldukça provoke edici bulduğumu söylemeliyim; şiddete maruz kalan kişiler gözlemlediğim kadarıyla en azından başta mahalleli kişilerdi; şiddet tırmandı, herkes bir tarafa koşuyordu, birileri sakinleştirmeye ayırmaya çalışıyordu, saldıran gençlerden birisi cinnet geçiriyordu resmen, o kadar saldırgan ve şiddet doluydu ki…

Sadece sonu değil, Yeniköy forumu başından beri Çapul tv’de izlediğim Abbasağa forumundan çok farklıydı. Bu olay bana yerelin dinamiklerini anlamadan sadece fikirleri birbirine nispeten yakın olan kişilerin toplanmasıyla yerel ölçekte bir yere varılamayacağını düşündürttü. Her mahallenin koşulunun farklı olduğu; tek bir forum modelinin her yerde yaygınlaşıp benzer niteliklerde gerçekleşmeyeceğini anladım. Ve en önemlisi yereldeki kimi aktörlerin dâhil olmadığı bir durum zaten ötekileştirmenin yöntemlerinden birisi… Zaten hali hazırda beslenilmiş bir önyargı, nefret, ayrım varken çok daha duyarlı ve dikkatli davranılması gerektiğini; bazı mahallelerde süreçlerin çok daha bilinçli şekilde yürütülmesi gerektiğini düşündüm.

(Hatta bir ara şöyle bir hisse dahi kapıldım; Yeniköy mahallesinden cami yapılmasına karşı olan kişilerden birisi, Gezi hareketinden destek almak istedikleri için Yeniköy Parkını Sarıyer’deki tüm mahallelere açık ilan etmiş olabilirdi. Bu kesinlikle sadece bir his; öyle olduğunu iddia etmem söz konusu değil, olsa bile bunda bir art niyet yok elbette; ancak mahallede hali hazırda bulunan gerilimin ve fikir ayrılığının üzerine körükle gitmekten başka bir şey değildi bence Yeniköy forumu)